Vì sao có sự chênh lệch về số liệu thống kê xuất, nhập khẩu hàng hóa giữa Tổng cục Thống kê và Tổng cục Hải quan
Ở một số báo viết và báo điện tử gần đây có đề cập vấn đề chênh lệch số liệu thống kê xuất nhập khẩu hàng hóa giữa Tổng cục Thống kê và Tổng cục Hải quan và tính khách quan của việc ước tính số liệu của Tổng cục Thống kê. Về vấn đề này, Tổng cục Thống kê xin trao đổi, làm rõ một số nội dung liên quan đến số liệu thống kê nói chung, số liệu ước tính xuất nhập khẩu nói riêng nhằm tăng cường hơn nữa sự hiểu biết, phối hợp giữa người sử dụng thông tin, các cơ quan báo chí với cơ quan Thống kê nhà nước.
1. Các loại số liệu thống kê: Theo Luật Thống kê và chức năng nhiệm vụ, Tổng cục Thống kê là cơ quan chịu trách nhiệm tổng hợp và công bố các số liệu thống kê về tình hình kinh tế, xã hội vào cuối các tháng - trong đó có số liệu thống kê xuất/nhập khẩu, phục vụ Chính phủ, các đối tượng sử dụng số liệu. Gắn với thời điểm công bố, số liệu thống kê xuất nhập khẩu của Tổng cục Thống kê chia làm 3 loại: số liệu ước tính, số liệu thực hiện sơ bộ và số liệu thực hiện chính thức.
· Số liệu ước tính: được công bố vào cuối tháng ước tính, do nhóm chuyên viên liên Bộ của Tổng cục Thống kê, Bộ Công Thương, Tổng cục Hải quan, Ngân hàng Nhà nước và Bộ Kế hoạch Đầu tư phối hợp tính toán dựa trên số sơ bộ thực hiện 15 ngày đầu tháng của Tổng cục Hải quan, quy luật kỳ/tháng của hoạt động xuất nhập khẩu, số liệu và tình hình của một số hiệp hội, ngành hàng, báo cáo của doanh nghiệp xuất khẩu dầu thô, đánh giá về tác động của chính sách... để dự báo cho cả tháng, cộng dồn đến hết tháng. Số liệu ước tính của tháng và số liệu thực hiện công bố sau đó không thể tránh khỏi chênh lệch nhưng nhìn chung các tháng mức chênh không lớn. Trong điều kiện hiện nay, chưa có cơ chế tốt hơn để thực hiện ước tính số liệu tháng.
· Số liệu thực hiện sơ bộ: được công bố hàng tháng cùng với số liệu ước tính, gồm số thực hiện tháng trước và số liệu cộng dồn đến hết tháng trước. Nguồn số liệu là báo cáo tháng của Tổng cục Hải quan cung cấp cho Tổng cục Thống kê sau khi kết thúc tháng từ 10 - 15 ngày.
· Số liệu thực hiện chính thức: được công bố hàng năm trong Niên giám thống kê, Báo cáo chính thức xuất, nhập khẩu hàng hóa và ấn phẩm “Xuất nhập khẩu hàng hóa Việt Nam”. Nguồn dựa trên số liệu chi tiết do Tổng cục Hải quan cung cấp sau khi kết thúc năm báo cáo từ 10-12 tháng, được Tổng cục Thống kê phối hợp với Tổng cục Hải quan rà soát lại số liệu sơ bộ thực hiện, cập nhật số liệu không qua tờ khai hải quan tại Việt Nam (xuất khẩu dầu thô ở vùng chồng lấn với Malaixia) nên số liệu này có độ chính xác cao, chi tiết theo nhiều phân tổ, phân loại hàng hóa, phục vụ rất tốt cho công tác phân tích và so sánh quốc tế.
2. Chênh lệch giữa số liệu ước tính và thực hiện.
· Số liệu thực hiện có độ chính xác cao hơn nhưng chỉ có thể công bố sau khi đã kết thúc tháng/năm. Nhiều nước có cơ chế quản lý, điều hành khác Việt Nam, cơ quan thống kê chỉ công bố số liệu thực hiện sau khi kết thúc tháng từ 15-25 ngày, việc ước tính hay dự báo (nếu có) thường chỉ nêu xu hướng. Do đặc thù của cơ chế quản lý, điều hành từ Trung ương đến địa phương ở nước ta, cơ quan thống kê các cấp được giao nhiệm vụ phối hợp với các ngành liên quan ước tính số liệu hàng tháng phục vụ công tác quản lý.
· Việc ước tính số liệu XNK tháng căn cứ vào số thực hiện sơ bộ 15 ngày đầu tháng của Tổng cục Hải quan, ước tính số liệu của 15 ngày còn lại. Số liệu này được Tổng cục Thống kê công bố vào cuối của tháng ước tính, đồng thời công bố số liệu sơ bộ thực hiện tháng trước, cộng dồn đến hết tháng trước – các con số này hoàn toàn thống nhất với số liệu của Tổng cục Hải quan để người sử dụng biết được nội dung điều chỉnh số ước tính tháng trước.
· Thực tế cho thấy trong nền kinh tế thị trường, việc ước tính số liệu tháng không đơn giản, đặc biệt khi tình hình kinh tế, thương mại thế giới và sản xuất trong nước gặp nhiều khó khăn, biến động thời gian gần đây. Hơn nữa nguồn thông tin để ước tính còn hạn chế, khó có thể lượng hóa hết các yếu tố bất thường nên thực tế có sự chênh lệch khá lớn giữa số ước tính và thực hiện ở một số tháng, đặc biệt là tháng 12 các năm và tháng có ngày Tết nguyên đán . Chẳng hạn: có tháng ước tính xuất khẩu thấp, nhập khẩu ước tính cao hơn số liệu thực hiện do 15 ngày đầu tháng xuất khẩu thấp, nhập khẩu cao đột biến nhưng 15 ngày cuối tháng hàng về ít trong khi nhiều lô hàng có trị giá lớn được xuất đi nên trị giá xuất khẩu thực hiện đạt cao dẫn đến chênh lệch giữa ước tính và thực hiện về mức xuất/nhập siêu tăng lên. Tuy nhiên việc cập nhật đồng thời số liệu sơ bộ thực hiện tháng trước, số cộng dồn đến tháng trước đã giúp Chính phủ, người sử dụng số liệu có được số liệu thực hiện sơ bộ chính xác nhất. Đã có những nghiên cứu áp dụng mô hình kinh tế lượng để cải thiện chất lượng ước tính nhưng với thực tế thị trường xuất nhập khẩu nước ta hiện nay, các kết quả chưa khả quan đối với mục tiêu ước tính số liệu ngắn hạn 15 ngày.
3. Về sự khác biệt giữa số liệu do Tổng cục Thống kê và Tổng cục Hải quan công bố
· Số liệu thống kê về XNK hàng hóa là các chỉ tiêu quan trọng thuộc Hệ thống chỉ tiêu thống kê quốc gia do Tổng cục Thống kê được Thủ tướng Chính phủ giao quyền công bố thông tin, đồng bộ với các chỉ tiêu kinh tế xã hội khác. Tuy nhiên để đáp ứng nhanh nhất yêu cầu thông tin của người sử dụng, Tổng cục Thống kê nhất trí để Tổng cục Hải quan công bố trên website số liệu thực hiện sơ bộ về hàng hóa XNK có tờ khai hải quan tại Việt nam. Số liệu này hoàn toàn thống nhất với số liệu thực hiện hàng tháng do Tổng cục Thống kê công bố, nhưng khác nhau về thời điểm (sau 10 – 15 ngày). Sự khác biệt số liệu giữa hai cơ quan mà báo chí đã nêu là tất yếu do thời điểm công bố khác nhau, thực chất là khác nhau về loại số liệu công bố: số ước tính và số thực hiện sơ bộ về cùng một kỳ báo cáo, không phải là mâu thuẫn như một số bài báo đề cập.
· Việc sản xuất và công bố thông tin như trên được Tổng cục Thống kê thực hiện công khai, minh bạch theo đúng các quy định của Chính sách phổ biến thông tin thống kê Nhà nước ban hành theo Quyết định số 34/2013/QĐ-TTg ngày 04/6/2013 của Thủ tướng Chính phủ.
· Để thông tin tới bạn đọc được chính xác, Tổng cục Thống kê đề nghị các cơ quan Báo chí cần tăng cường trao đổi, làm rõ khi có những vấn đề thắc mắc về số liệu trước khi thông tin tới bạn đọc, tránh sự hiểu nhầm đáng tiếc về số liệu thống kê và công tác thống kê.
Theo TCTK.